اصول، فنون و راهنمای جامع آبیاری یونجه

یکی از مهمترین چالش‌ها در کشت یونجه، آبیاری صحیح آن می‌باشد. اگرچه گیاه یونجه به علت داشتن ریشه‌ی عمیق، نسبت به کم آبی مقاوم است، اما آبیاری اصولی آن می‌تواند تاثیر زیادی در رشد گیاه و افزایش تناژ محصول داشته باشد. لذا برای افزایش بازدهی محصول و زمین کشاورزی، توجه به آبیاری این محصول، حائز اهمیت است. برای دانستن اصول آبیاری صحیح یونجه نیاز دارید تا در خصوص محصول، نیاز آبی و آبیاری، شرایط ریشه، استرس آبی، آب و هوا و انواع روش‌های آبیاری یونجه اطلاعات کافی داشته باشید.

در ادامه نکاتی که در خصوص آبیاری یونجه نیاز است آورده شده تا با رعایت آن‌ها، محصول یونجه خود را چند برابر نمایید.

آبیاری محصول یونجه

چند نکته که قبل از آبیاری یونجه باید بدانید

• یونجه یک محصول چند ساله است که با توجه به نوع ریشه، توانایی بهره‌برداری آب از خاک را دارد.
• چین‌های چندگانه در سال امکان آبیاری تا حداقل 7 تا 10 روز قبل از چین را نمی‌دهد، مگر در روش آبیاری زیر سطحی.
• ترافیک سنگین ماشین آلات و تجهیزات کشاورزی منجر به فشرده شدن خاک می‌شود.
• آبیاری غرقابی محصول یونجه به ویژه بعد از برداشت امکان رشد علف‌های هرز را زیاد می‌کند.
• آبیاری کارآمد امکان متعادل‌سازی دما در تمام فصول سال به ویژه فصل بهار را فراهم می‌کند.

مقدار آب مورد نیاز و دور آبیاری یونجه چقدر است؟

نیاز آبی محصول یونجه در مقایسه با سایر علوفه‌ها زیاد بوده و فصل به فصل و مکان به مکان متفاوت است، چرا که دارای فصل رشدی طولانی، ریشه‌های عمیق و تراکم گیاهی بالاست. مقدار آب مورد نیاز محصول یونجه به مواردی مانند: دمای محیط، باد، رطوبت و شدت تابش خورشید، بارندگی، جنس خاک (ظرفیت نگهداری آب) و…
بستگی دارد. نیاز آبی یونجه هنگامی آغاز می‌شود که، محصول در فصل بهار شروع به رشد می‌کند. آبیاری در فصول ابتدایی بهار به دلیل دما و شدت رشد پایین محصول کمتر بوده و به نسبت افزایش رشد محصول و افزایش دما نیاز آبی نیز افزایش پیدا می‌کند. مقدار آب مورد نیاز برای یونجه بین 500 الی 1200 میلیمتر در هر فصل بوده، که بسته به شرایط آب و هوا، ارتفاع، فصل رشد، منطقه جغرافیایی و دمای خواب محصول متغیر است. در خصوص آبیاری یونجه، توجه به تبخیر و تعرق بسیار مهم است. تحقیقات نشان می‌دهد که در فصول گرم سال به صورت میانگین 10 میلیمتر تبخیر و تعرق از یونجه صورت می‌گیرد.

نیاز آبی روزانه و ماهیانه یونجه

دما و آب و هوای مناسب برای کشت یونجه

دمای مطلوب و مناسب برای رشد محصول یونجه 25 تا 30 درجه سانتیگراد است. در درجه حرارت بالاتر از 45 و کمتر از 5 درجه سانتیگراد رشد یونجه به ‌شدت کاهش پیدا می‌کند. این درحالی است که رشد یونجه در شرایط آب و هوایی خشک به نسبت مرطوب بیشتر می‌باشد.

ریشه‌های یونجه می‌توانند تا عمق 2.5 تا 3 متری پیشروی کنند، اگرچه که نوع و جنس خاک در این پیشروی بسیار اهمیت دارد. البته لازم است بدانید که محصول یونجه 75 تا 90 درصد از آب مورد نیاز خود را تنها از عمق 1 تا 1.5 متری خاک جذب می‌کند. هنگامی که نیاز آبی محصول توسط آبیاری تامین نشود، ریشه‌ بخش‌های عمیق‌تر
اقدام به جذب آب از نقاط پایینی خاک می‌کنند. در خلال فصول رشد محصول، آب آبیاری نمی‌تواند تا عمق بیشتر از 1.5 متر نفوذ کند. این در حالی است که آبیاری‌های انجام شده در فصل بهار به دلیل شدت رشد کم و دمای پایین عموما تا عمق بیشتری نفوذ خواهد کرد.

تنش و استرس آبی یونجه

تنش آبی یونجه زمانی اتفاق می‌افتد که رطوبت خاک تحت کشت در تابستان تا عمق 1 تا 1.5 متر تا 40 الی 50 درصد کاهش پیدا کند، که معمولا بعد از گذشت 24 تا 48 ساعت نشانه‌های استرس آبی در گیاه ظاهر می‌شود. تنش آبی گیاه از طریق کاهش نرخ تبخیر و تعرق و هم چنین کاهش کربن‌دی‌اکسید در برگ‌ها، منجر به کاهش رشد محصول می‌شود. این نکته بسیار مهم است که تنش آبی محصول یونجه را نمی‌توان با آبیاری بیش از حد جبران کرد. گاها این عمل می‌تواند سبب ایجاد تلفات و خسارات بیشتری نیز شود. شرایط ایده‌ال برای بالاترین میزان رشد یونجه زمانی رخ می‌دهد که 50 تا 70 درصد ظرفیت خاک توسط آب پر شده باشد.

محصول یونجه

بهترین روش آبیاری یونجه چیست؟

بطور کلی
برنامه ریزی آبیاری زمین کشاورزی به تصمیم‌گیری در خصوص اینکه چه موقع و چه مقدار آب باید به محصول داده شود اشاره دارد. این تصمیم باید بر مبنای منبع آب در دسترس، ظرفیت نگهداری خاک، نیاز آبی محصول در فصول مختلف و همچنین ظرفیت سیستم آبیاری گرفته شود. بنابراین برای مدیریت صحیح آبیاری یونجه باید به مواردی نظیر: پایش مستمر رطوبت خاک، آب‌ و هوا و پیش‌بینی‌ آن دقت کرد. غالبا توصیه می‌شود که حجم آبیاری سطحی را بسته به شرایط آب و هوایی، فاصله ردیف‌ها و… می‌توان تا حدود 4 الی 8 میلیمتر به مقدار آب هر آبیاری اضافه کرد.

محصول یونجه را تقریبا می‌توان با بیشتر روش‌ها، آبیاری کرد. سیستم‌های آبیاری بارانی شامل بارانی ثابت، بارانی نیمه ثابت، سیستم جابجا شونده، سیستم متحرک دایم و سیستم بارانی دورانی بهترین روش آبیاری کلاسیک ثابت با آبپاش جابجا شونده می‌باشد. برای آشنایی بیشتر با سیستم‌های آبیاری بارانی به مقاله معرفی سیستم آبیاری بارانی و انواع آن مراجعه نمایید.

آبیاری قطره‌ای یونجه

در سالهای اخیر روش آبیاری قطره‌ای به خصوص نوع زیر سطحی آن برای آبیاری یونجه استفاده شده که نتایج قابل قبولی را به همراه داشته است. آبیاری قطره‌ای زیر سطحی (SDI) یک سیستم آبیاری کم فشار است که از خطوط لوله‌های قطره چکان‌دار تشکیل شده که در زیر خاک دفن می‌شوند. آبیاری قطره‌ای زیر سطحی به عنوان یک فناوری جدید آبیاری معرفی شده که در حال توسعه و جایگزینی با روش‌های سنتی است. در حال حاضر کمتر از 1 درصد از زمین‌های یونجه با این روش آبیاری می‌شوند اما اشتیاق کشاورزان به انتخاب این روش نسبت به گذشته رشد چشمگیری داشته است و گزارش‌ها از موفق بودن این روش حکایت دارد.

آبیاری یونجه

آبیاری یونجه در شرایط کم آبی

نکته بسیار مهم در پرورش یونجه توجه به این مسئله است که آیا سطح زیر کشت یونجه با منابع آبی زمین متناسب است یا خیر؟ از این رو شناخت کافی و جامع از وضعیت کمی و کیفی منابع آبی قبل از کشت یونجه ضروری به نظر می‌رسد. به طور کلی در شرایط کم آبی انتخاب زیادی در تولید محصول یونجه نداریم و بر اساس تحقیقات انجام شده روش‌های زیر در این شرایط توصیه می‌شود:

1. کاهش سطح کشت به حدی که آب موجود نیاز آبی و آبیاری محصول را برطرف کند.
2. کم‌آبیاری
3. استفاده از روش آبیاری قطره‌ای زیر سطحی

در صورتی که کم‌آبیاری را انتخاب کنیم باید این نکته را در نظر گیریم که در این روش ما با مدیریت صحیح دفعات و حجم آبیاری، تقریبا نیاز آبی محصول را برطرف می‌کنیم. انتخاب این روش کاهش تناژ محصول را قطعا به همراه خواهد داشت، اما بایدتوجه داشت که در بین حالت‌های کاهش سطح کشت و کم‌آبیاری کدام یک بهره‌وری و خروجی بیشتری خواهند داشت. در بین روش‌های ذکر شده در بالا انتخاب روش آبیاری زیر سطحی در شرایط کم‌آبی در صورتی که درست اجرا شود می‌تواند نتایج به نسبت بهتری را فراهم کند.

متوسط برداشت یونجه از هر هکتار چقدر است؟

تنوع آب و هوایی، نوع خاک و روش‌های آبیاری متفاوت، گزارش‌های متنوعی از تناژ یونجه در مناطق مختلف کره زمین در اختیار ما قرار داده است. از کمترین برداشت‌ها، یعنی کمتر از 1 تن در هر هکتار در سیستم دیم و در خاک‌هایی با ظرفیت نگهداری آب پایین و بارندگی کمتر از 300 میلیمتر، تا بیشترین آن یعنی 28 تن در هر هکتار با سیستم آبیاری مدرن در کشور نیوزلند. گزارش‌هایی نیز از آفریقا، آمریکای شمالی، اروپا و چین بدست آمده که با حداقل آبیاری 500 تا 800 میلیمتر محصولی برابر با 5 تا 17 تن را برداشت کرده‌اند.

برداشت محصول یونجه

توصیه‌های کاربردی برای آبیاری یونجه

1. به یاد داشته باشید که یونجه در مراحل رشد اولیه و جوانه‌زنی به شوری حساس است.

2. برای برنامه‌ریزی آبیاری خود می‌توانید از اطلاعات و پیش‌بینی‌های سایت‌های هواشناسی معتبر استفاده کنید.

3. از آنجایی که ظرفیت نگهداری آب در خاک‌های مختلف متفاوت است، حتما به نوع خاک زمین کشاورزی توجه کنید.

4. بین 7 تا 10 روز قبل از برداشت آبیاری را کاهش دهید. در صورتی که زمین بیش از حد مرطوب باشد، به ‌هنگام برداشت محصول با ماشین‌آلات، زمین فشرده شده و میزان جذب آب توسط خاک را به طور جدی کاهش می‌دهد.

5. از آبیاری بیش از حد پس از هر چین اجتناب کنید. این عمل علاوه بر وارد کردن خسارت به محصول شما، منجر به افزایش علف‌های هرز می‌شود.

6. آبیاری پاییزه قبل از خواب زمستانی شرایط خوبی را برای رشد محصول فراهم کرده و به گیاه کمک می‌کند تا ذخایر خوبی برای ریشه داشته باشد.

7. توجه داشته باشید که یونجه در مراحل اولیه به پا خوری حساس می‌باشد.