خیار از جمله سبزیجاتی است که شرایط نگهداری و مراقبت آسانی دارد اما آنچه که برای رشد مناسب گیاه نیاز است رسیدن آب و نور کافی به آن است. در صورت وجود نور و رطوبت مناسب گیاه، رشد آن به صورت چشم‌گیری افزایش می‌یابد. یکی از رایج‌ترین مشکلات در به حاصل نشستن خیار، آبیاری محصول در دوره‌های مختلف (از زمان کاشت بذر محصول تا زمان به حاصل نشستن و برداشت آن) است، که می‌تواند کیفیت میوه را تحت تأثیر قرار داده و یا حتی در صورت آبیاری نادرست، گیاه را از بین ببرد. آبیاری خیار به آسانی انجام میشود اما مهم‌ترین بخش در مراحل رشد و پرورش گیاه برای رسیدن به محصولی ایده‌آل می‌باشد. گرچه میزان آبیاری خیار و روش آبیاری آن بسته به سن گیاه و شرایط رشدی متفاوت است. در این مقاله بهترین روش‌های آبیاری خیار را معرفی خواهیم کرد.
میزان نیاز آبی خیار
میزان آبیاری گیاه خیار بسته به نوع خاکی که در آن رشد می‌کند متغیر است. در خاک سبک و شنی که زودتر خشک شده و آب را از دست می‌دهد، آبیاری حدودا هر 5 روز یکبار انجام شده و در خاکهای سنگین آبیاری هفته‌ای یکبار با 1 تا 1/5 اینچ آب انجام میشود. آبیاری باید به صورتی انجام شود که حداقل 7 سانت بالای خاک را خیس کند، طوری که آب به عمق منطقه ریشه گیاه نفوذ کند. بر اساس تحقیقات اخیر، بهترین عمق برای کشت بذر خیار 2/5 تا 3/5 سانتیمتر است؛ لذا آبیاری عمیق برای رشد بوته‌های سالم حیاتی است.
یکی از راه‌های نگهداری رطوبت در خاک، استفاده از مالچ در اطراف گیاه است. پخش کردن مالچ در اطراف خیار می‌تواند از تلخ شدن خیار جلوگیری کند. یکی از روش‌های تشخیص زمان آبیاری خیار می‌تواند بررسی رطوبت خاک باشد. شما می‌توانید رطوبت خاک را با لمس دست بررسی کنید و هر زمان که زیر سطح خاک خشک بود آبیاری را انجام دهید. اگر خاک بیش از حد مرطوب شد، آبیاری را برای جلوگیری از بروز بیماری‌های گیاهی کاهش ده. به یاد داشته باشید که آبیاری غرقابی خیار سبب جا به جایی بذرها خواهد شد. پس آبیاری را به مرور و به آرامی انجام دهید.
چه آبی برای آبیاری خیار مناسب است؟
از عوامل تاثیرگذار در آبیاری خیار، PH آب است. PH نهایی آب و مواد مغذی محلول در آن باید بین 5/5 تا 6 باشد. در صورتی که PH آب بالای 7 (قلیایی) باشد می‌توان جهت کاهش میزان قلیایی بودن از اسید نیتریک، اسید سولفوریک یا اسید فسفریک استفاده نمود. همچنین اگر آب به دلیل بالا بودن غلظت بی‌کربنات قلیایی باشد باید قبل از افزودن کود آن را تعدیل کرده تا از رسوب کردن بی‌کربنات در خاک جلوگیری شود.
توجه داشته باشید که خیار ریشه‌های بلند به همراه ریشه‌های منشعب در سطح خاک تولید می‌کند تا به جذب رطوبت گیاه در هوای خشک کمک کند. برنامه ریزی مناسب آبیاری خیار کمک می‌کند تا گیاه سیستم ریشه‌زایی خود را به خوبی توسعه دهد.
آبیاری مناسب خیار
انواع روش های آبیاری خیار
امروزه روش‌های مختلفی برای آبیاری خیار وجود دارد اما در حال حاضر به دلیل کمبود منابع آبی، بررسی روش‌های مختلف آبیاری گیاهان، بررسی مزایا و معایب آنها و انتخاب بروزترین، بهترین و به صرفه‌ترین روش آبیاری، جهت تولید محصولی با کیفیت، با بهره‌وری بالا اهمیت ویژه‌ای یافته است.
روش‌های آبیاری خیار به طور کلی به دو روش آبیاری سنتی و آبیاری نوین (تحت فشار) تقسیم می‌شوند. هریک از این روش‌ها خود شامل روش‌های متنوعی است که در زیر به اختصار به بررسی بهترین آنها برای آبیاری گیاه خیار خواهیم پرداخت.
آبیاری کرتی خیار
از قدیمی‌ترین روش‌های آبیاری خیار، روش آبیاری کرتی است. این روش آبیاری که در آن آب به صورت غرقابی در سطح زمین جریان می‌یابد به عنوان کم هزینه‌ترین و آسان‌ترین روش برای کشت خیار شناخته میشود. در روش آبیاری کرتی، زمین کشاورزی را به کرت‌های مشخص تقسیم کرده و برای جدا کردن آنها و مرزبندی تقسیم‌بندی‌ها، دیواره‌های کوتاه از خاک درست می‌کنند. در این روش آب در بین کرت‌ها حرکت کرده و از طریق دیواره‌ها به داخل خاک نفوذ و به ریشه گیاه می‌رسد. در آبیاری کرتی، کشاورز برای آبرسانی به بوته‌های خیار، آب را از نهرها و رودهای اطراف به سمت زمین کشاورزی خود هدایت کرده و زمانی که آب به اندازه کافی به بوته‌ها رسید، با بستن جلوی کرت عملیات آبرسانی به زمین کشاورزی را قطع می‌کند.
با وجود اینکه آبیاری کرتی خیار کم هزینه‌ترین روش برای آبیاری محصول محسوب میشود، راندمان آبیاری در آن بسیار پایین بوده و هدر رفت آب بسیار زیاد است. از طرفی آب جاری در آبیاری کرتی، مواد غذایی موجود در خاک را شستشو داده و از دسترسی ریشه گیاه خارج می‌کند. همانطور که در بالا گفته شد این روش ممکن است سبب جا به جایی بذر روی کرت‌ها نیز شود. در نهایت با توجه به بحران کم آبی، در حال حاضر این روش هرگز توصیه نمی‌شود.
آبیاری قطره ای خیار
درحال حاضر بهترین روش برای آبیاری زمین‌های کشاورزی و یا گلخانه خیار (که به منابع آبی زیادی نیاز دارد) استفاده از روش آبیاری قطره ای است. در این روش آب به صورت قطره‌ای و پیوسته از طریق روزنه‌های نوار تیپ یا قطره چکان‌ها به ریشه گیاه رسانده میشود. در نتیجه تأثیر زیادی در صرفه جویی در منابع آبی و بهره وری کشت گیاه خواهد داشت.
آبیاری خیار به روش قطره ای
در صورت استفاده از نوار تیپ برای آبیاری قطره ای خیار، نوار تیپ در کنار بوته قرار گرفته و پس از باز شدن جریان آب، آب از روزنه‌ها در نزدیکی ریشه خارج میشود. همچنین برای آبیاری قطره‌ای خیار می‌توان از انواع قطره‌چکان‌ها نیز استفاده نمود که به صورت تنظیمی دستی یا خود تنظیم شونده (برای زمین‌های شیب دار) موجود هستند. با توجه به شرایط آب و هوایی، شرایط زمین کشاورزی و مرحله رشد گیاه نیاز است تا اطلاعات لازم برای انتخاب بهترین قطره چکان در دسترس باشد. استفاده از قطره چکان مناسب در کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از خسارت‌های ناشی از گرفتگی و مسدود شدن خروجی‌ها بسیار با اهمیت است.
آبیاری خیار گلخانه ای
برای آبیاری گلخانه خیار بهتر است از سیستم آبیاری قطره‌ای استفاده شود. از بهترین تجهیزات آبیاری در آبیاری قطره‌ای خیار، استفاده از نوارهای آبیاری یا نوار تیپ می‌باشد. در هنگام خرید نوار تیپ لازم است به نکات مهمی توجه کنید که بتوانید بیشترین بهره‌وری را از این تجهیزات قطره ای داشته باشید. در مقاله “برای خرید نوار تیپ به چه نکاتی توجه کنیم؟” اطلاعات مفیدی را در این زمینه در اختیارتان قرار می‌دهد.
در گلخانه خیار می‌توان از قطره‌چکان‌ها نیز استفاده کرد. قطره‌چکان‌هایی با دبی 2 لیتر در ساعت و 1 قطره چکان به ازای هرگیاه برای خیار مناسب است. با این حال توصیه میشود با توجه به سطحی بودن و گسترده بودن سیستم ریشه‌ای گیاه خیار یک قطره چکان 4 لیتر در ساعت را در نظر بگیرید که معمولا منجر به افزایش حرکات جانبی آب آبیاری میشود. گزینه دیگر استفاده از 2 قطره چکان (هر کدام 2 لیتر در ساعت) به ازای هر گیاه است.
آبیاری خیار با قطره چکان
میزان آب لازم برای آبیاری گیاه خیار گلخانه‌ای بسته به نیاز آبی، بافت خاک، مرحله رشد گیاه و زمان آبیاری متفاوت است. مثلا گیاه در فصل تابستان نسبت به فصل زمستان به میزان آبیاری بیشتری نیاز دارد. یا خاکهای سبک در زمان آبیاری، به آب کمتر و البته فاصله زمانی کمتری نیاز دارند. بهتر است در زمان آبیاری، زمین را برای مدت طولانی در حالت اشباع از آب نگه نداریم و حتما رطوبت 25 درصدی در فاصله دو آبیاری رعایت شود. یعنی برای رعایت تناوب آبیاری، زمانی اقدام به آبیاری نمایید که میزان رطوبت خاک به 25 درصد رسیده باشد. شایان ذکر است که خیار در زمان گلدهی نیاز آبی بیشتری دارد در نتیجه لازم است تا فواصل و میزان آبیاری نسبت به سایر دوره های رشد تغییر کند. در برخی منابع ذکر شده که زمانی که گیاه جوان 4 برگ خود را کامل کرد، باید یک دوره تشنگی به گیاه داد. بر این اساس ریشه گیاه در شرایط کمبود آب به طور طبیعی برای یافتن آب به عمق بیشتری از خاک نفوذ کرده و این رشد ریشه باعث افزایش حجم و طول ریشه گیاه میشود. خیار پس از طی دوره تشنگی و آبیاری پس از آن رشد سریعتری را خواهد داشت.
نیاز آبی گیاهان به صورت فصلی و حتی روزانه قابل تغییر است. گیاهانی که در فصول سرد مانند دی یا بهمن ماه کاشته می‌شوند، به یکبار آبیاری در 5 تا 10 روز، در حدی که 15 تا 20 سانتیمتر از خاک مرطوب شود، نیاز دارند. یا گیاهانی که در خرداد ماه در حال رشد هستند، ممکن است به 5 تا 10 برابر آب بیشتر نیاز داشته باشند. جنس و بافت خاک یکی از عوامل مهم تغیین کننده برای میزان آبیاری گیاه در هر دور آبیاری است.
در خیارهای گلخانه‌ای برای داشتن محصولی با کیفیت، باتوجه به نوع خاک و رشد گیاه، تقریبا به 25 تا 50 میلی‌لیتر آب در هفته نیاز است. آبیاری نامنظم گیاه مخصوصا زمان گلدهی و رشد خیار می‌تواند بر کیفیت میوه تأثیر منفی گذاشته و موجب افزایش خیارهای قوس دار شود.
آبیاری در زمان گلدهی خیار
بهترین زمان آبیاری خیار چه موقع است؟
باتوجه به مطالعاتی اخیر، گیاهان خیار هر هفته به حداقل 1 اینچ آب نیاز دارند. اگرچه همانطور که در بالا گفته شد، بسته به شرایط رشد ممکن است که گیاه به آب بیشتری نیاز داشته باشد. بذرهایی که در خاک شنی کاشته می‌شوند و رشد می‌کنند و خاک آنها فاقد رطوبت کافی است، به آبیاری مکرر نیاز دارند، همچنین مقدار حجم آب در هر آبیاری کمتر است. خیارهایی که بوته آنها به وسیله نخ روی داربست بسته می‌شوند؛ نیاز به آبیاری عمیق‌تر و مکرر دارند، زیرا پوشش برگی در امتداد زمین برای سایه انداختن و جلوگیری از تبخیر رطوبت ندارند.
بهترین زمان برای آبیاری گیاه خیار، جهت کاهش اثر تبخیر آب و تعرق آن، در اوایل صبح توصیه میشود. همچنین آبیاری صبح هنگام، باعث میشود آبی که روی برگ‌ها باقی می‌ماند در گرمای روز تبخیر شود. نکته بسیار مهم در زمان آبیاری حیار آن است که زمان آبیاری نباید با گرده‌افشانی گل خیار تداخل داشته باشد و سطح خاک باید تا قبل از غروب آفتاب خشک شود.
زمان مناسب برای آبیاری خیار
دلیل تلخ شدن خیار چیست؟
یکی از رایج‌ترین سوالاتی که کشاورزان با آن روبه رو هستند آن است که چرا خیار تلخ میشود؟ طبق اظهارات و نتایج بدست آمده، تلخی خیار زمانی اتفاق می‌افتد که ترکیبی به نام کوکوربیتاسین در خیار در نتیجه نبود آب و رطوبت بسیار کم ایجاد میشود. اقداماتی نظیر آبیاری به میزان 1 تا 1/5 اینچ آب در هفته و پخش یک لایه مالچ به ضخامت 2 تا 6 سانتیمتر، به جلوگیری از تلخ شدن خیار کمک می‌کند.
توصیه‌های کاربردی در آبیاری خیار
1- بذرها را به فاصله 20 تا 30 سانتیمتر از یکدیگر بکارید تا بوته فضای کافی برای باز شدن و رشد ریشه های خود داشته باشد.
2- به جای آبیاری‌های سطحی مکرر، ابیاری‌های عمیق هفتگی یا دوبار در هفته را انجام دهید.
3- اجازه ندهید خیارها در اثر آبیاری و گرمای زیاد، خیلی بزرگ شوند، وگرنه طعم تلخی خواهند داشت.
