سیستم های آبیاری با توجه به ساختار، نوع سیستم و مشخصات منطقه‌ای دارای فشارهای کاری متفاوتی هستند که در طرح های آبیاری به طور کامل بررسی و برآورد می‌شوند.
در این مقاله روش محاسبه فشار کاری سیستم آبیاری را به صورت تجربی آموزش دهیم.
در کلیه سیستم‌های آبیاری، فشار مورد نیاز از انتهای سیستم (پاشنده یا گسیلنده آب) به سمت ابتدای سیستم (ایستگاه پمپاژ) محاسبه و برآورد می‌شود.
برای این کار، فشار مورد نیاز گسیلنده یا پاشنده را با افت فشار در طول مسیر جمع می‌کنیم. (به صورت تجربی به ازای هر 100 متر طول مسیر یک متر افت در نظر می‌گیریم) و سپس اختلاف ارتفاع انتها و ابتدای سیستم را با عدد حاصل جمع یا تفریق می‌نماییم. (در صورتی که مسیر سربالایی باشد جمع کرده و اگر مسیر سرازیر باشد تفریق می‌کنیم). در انتها عدد به دست آمده را ضرب در 1.2 می‌نماییم.
مثلا اگر در یک سیستم آبیاری کلاسیک ثابت، از آبپاش آلومینیومی با فشار کاری 4 بار (40 متر) استفاده کرده که طول لترال 100 متر و طول مسیر برابر 750 متر باشد، برای محاسبه فشار سیستم به صورت تجربی خواهیم داشت:
باید به این نکته توجه کنید که فشار کاری کل سیستم بر اساس فشار کاری نقطه بحرانی انتخاب می‌شود.
سیستم‌های آبیاری را از نظر فشار کاری می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:
1. سیستم های آبیاری سطحی (کم فشار)
در سیستم‌های آبیاری سطحی کم فشار آب توسط لوله‌های اصلی و فرعی به واحد آبیاری منتقل شده و در واحد آبیاری، آب توسط آبریزها وارد زمین می‌شود. برای برآورد تجربی فشار کار این سیستم، فشار لازم انتهای سیستم (آبریز) را برابر 2 متر در نظر می‌گیریم و محاسبات تجربی را انجام می‌دهیم.
2. سیستم آبیاری قطره ای
در این سیستم گسیلنده آب می‌تواند نوار تیپ، قطره چکان باز شونده یا قطره چکان دبی ثابت باشد. برای برآورد تجربی فشار کار این سیستم، فشار لازم در انتهای سیستم را برای نوار تیپ و قطره چکان های بازشونده 10 متر و برای قطره چکان های دبی ثابت 10 الی 40 متر در نظر می‌گیریم و محاسبات تجربی را انجام می‌دهیم.
3. سیستم آبیاری بارانی کم فشار ( کلاسیک بال متحرک)
در این سیستم معمولا پاشنده‌های آب ، آبپاش های پلیمری یا برنجی هستند. برای برآورد تجربی فشار کار این سیستم، باید فشار لازم برای آبپاش را از روی کاتـالوگ سازنده استخراج کنیم (معمولا حدود 25 متر) و سپس محاسبات تجربی را انجام دهیم.
4. سیستم آبیاری بارانی پرفشار (کلاسیک ثابت)
در این سیستم معمولا پاشنده‌های آب، آبپاش‌های آلومینیومی هستند. برای برآورد تجربی فشار کار این سیستم، باید فشار لازم برای آبپاش را از روی کاتالوگ سازنده استخراج کنیم (معمولا حدود 40 متر) و سپس محاسبات تجربی را انجام دهیم.
اگر شرایط غیر متعارف وجود نداشته باشد (مانند مسیر طولانی بین منبع آب و سیستم آبیاری، توپوگرافی ناهموار و…) معمولا فشار کاری سیستم‌های آبیاری می‌تواند به شرح زیر باشد:
|
ردیف
|
نوع سیستم
|
فشار کاری سیستم (متر)
|
|
1
|
سیستم آبیاری سطحی (کم فشار)
|
10 – 15
|
|
2
|
سیستم آبیاری قطره ای (تیپ و قطره چکان بازشونده)
|
10 – 15
|
|
3
|
سیستم آبیاری قطره ای (قطره چکان دبی ثابت)
|
15 – 40
|
|
4
|
سیستم آبیاری بارانی کم فشار (کلاسیک بال متحرک)
|
30 – 40
|
|
5
|
سیستم آبیاری بارانی پر فشار (کلاسیک ثابت)
|
50 – 60
|
فشار کاری لوله ها در سیستم آبیاری:
توجه کنید که در طراحی سیستم آبیاری، فشار کاری لوله‌ها باید به درستی انتخاب شود. اگر فشار کاری لوله‌ها بیش از حد نیاز باشد باعث اعمال هزینه بالا به طرح شده و اگر فشار کاری لوله‌ها کمتر از حد نیاز انتخاب شود باعث ایجاد خسارت به طرح می‌شود.
فشار کاری لوله‌ها در انواع سیستم‌های آبیاری بسته به موقعیت به شرح زیر می‌باشد:
| ردیف | نوع سیستم | موقعیت لوله | فشار کاری لوله (بار) |
| 1 | سیستم آبیاری سطحی (کم فشار) | اصلی فرعی | 4 بار و بالاتر |
| 2 | سیستم آبیاری قطره ای (تیپ و قطره چکان بازشونده) | مانیفلد | 1/5 بار و بلاتر |
| اصلی فرعی | 4 بار و بالاتر | ||
| 3 | سیستم آبیاری قطره ای (قطره چکان دبی ثابت) | مانیفلد | 4 بار و بالاتر |
| اصلی فرعی | 5 بار و بالاتر | ||
| 4 | سیستم آبیاری بارانی کم فشار (کلاسیک بال متحرک) | لترال | 4 بار و بالاتر |
| اصلی فرعی | 6 بار و بالاتر | ||
| 5 | سیستم آبیاری بارانی پر فشار (کلاسیک ثابت) | لترال | 6 بار و بالاتر |
| اصلی فرعی | 8 بار و بالاتر |
