ویسپار
آیا آبیاری با آب شور برای کشاورزی مناسب است؟

آیا آبیاری با آب شور برای کشاورزی مناسب است؟

تعریف شوری خاک

شوری به وجود نمک در آب و خاک کشاورزی اشاره دارد. نمک به طور طبیعی در خاک، آب‌های سطحی و زیر زمینی وجود دارد. رایج‌ترین نمکی که منجر به شوری در آب و خاک می‌شود سدیم کلرید است، اما مواد دیگری از قبیل منیزیم، کلسیم، پتاسیم و… نیز می‌توانند باعث شوری در آب و خاک شوند.

قبل از آشکار شدن علائم و نشانه‌های شوری در روی زمین کشت، متاسفانه ابتدا عملکرد محصول تحت تاثیر شوری آب و خاک قرار می‌گیرد. اولین نشانه‌های آبیاری با آب شور و شوری عموما با کم رنگ شدن برگ‌های سبز رنگ شروع شده و با پوسته پوسته شدن و سوختن نوک و لبه‌های برگ‌ها همراه خواهد بود و در شرایطی که غلظت نمک بالا باشد، به مرگ گیاه می‌انجامد. از دیگر علائم شوری و شوری آب و خاک می‌توان به رنگ زرد جوان‌ترین برگ‌های گیاه و نشانه‌های پژمردگی حتی با وجود رطوبت کافی در خاک اشاره کرد.

شوری آب در آبیاری

تاثیر و خسارت شوری بر گیاهان

جذب آب توسط ریشه گیاه عملی تقریبا همیشگی است، درصورتی که آب آبیاری نسبتا شور باشد، گیاه برای جذب آب از خاک باید بیشتر تلاش کند و در نتیجه رشد آن کاهش پیدا می‌کند. کیفیت آب در کشاورزی به این علت اهمیت دارد که اگر آب آبیاری بسیار شور باشد جذب آب می‌تواند معکوس اتفاق بیافتد، یعنی هنگامی که غلظت نمک در اطراف ریشه گیاه بالا باشد جریان آب می‌تواند از سمت ریشه به خاک اتفاق بیافتد. با این حال، این امکان وجود دارد که زمین آب را از گیاه جذب کند و گیاه رطوبت خود را از دست داده و دچار استرس کم آبی ‌شود. به همین دلیل نیز علائم شوری آب و خاک مشابه استرس کم آبی در گیاه است.

  • جذب آب توسط گیاه کاهش پیدا می‌کند و در محصول تنش آبی ایجاد شده و منجر به نابودی گیاه می‌شود.
  • جذب بیش از حد نمک توسط گیاه منجر به سمی شدن گیاه و ایجاد خسارت می‌شود.
  • اسپری آب شور توسط آبپاش بر روی محصول منجر به سوزاندن لبه های برگ محصول می‌گردد.
  • وجود سدیم در آب آبیاری نیز میتواند منجر به سوختن برگ و ایجاد تاول در آنها شود.

تاثیر و خسارت شوری بر گیاهان

اندازه گیری شوری آب و خاک

برای اندازه‌گیری شوری آب و یا خاک، از آزمایشگاه‌های معتبر آب و خاک استفاده می‌شود، اما با استفاده از ابزار EC METER نیز میتوان مقدار شوری آب و خاک را تشخیص داد. شوری آب در مقیاس‌های متنوعی اندازه‌گیری و اعلام می‌شود.

طبقه بندی شوری آب

طبقه بندی


(mg/L or ppm)

میلیگرم بر لیتر

EC
(mS/m)

EC (mS/cm)

میلی زیمنس بر سانتی متر

شوری کم

0 – 456

0 – 80

0 – 0/80

شوری متوسط

456 – 1425

80 – 250

0/80 – 2/50

شوری

1425 – 2850

250 – 500

2/50 – 5/00

شوری زیاد

> 2850

> 500

> 5.00

راهکارهایی جهت کاهش اثرات شوری آب و خاک در کشاورزی

با توجه به موارد زیر و انجام برخی اقدامات می‌توان تا حدودی تاثیرات و خسارات شوری آب و خاک در کشاورزی را کاهش داد.

1. نوع خاک و زهکشی: نکته اصلی در آبیاری با آب شور، آبشویی و جابجایی نمک به سمت پایین و خارج کردن از ناحیه ریشه است. این عمل در خاک‌های شنی به راحتی و در خاک‌های رسی به سختی انجام می‌گیرد.

2. تناوب و زمانبندی: غلظت نمک در منطقه ریشه به دنبال آبیاری مداوم تغییر پیدا میکند. با خشک شدن خاک غلظت نمک در خاک بالا رفته و همین عمل رطوبت خاک را از بین می برد. بطور کلی در شرایطی که آب آبیاری شور است، آبیاری سطحی غلظت نمک را در خاک و اطراف ریشه افزایش داده و آبیاری سنگین و بارندگی حجم نمک را از ناحیه ریشه خارج می‌کند.

3. کوددهی: در شرایطی که شوری آب و خاک زیاد است استفاده از کودهای حاوی کلرید بایستی کاهش یا حذف شود.

4. مرحله رشد: بطور کلی گیاه به هنگام جوانه زنی به نسبت سایر مراحل رشد نسبت به شوری آب و خاک حساس‌تر می‌باشد.

5. ریشه: ریشه و شکل آن یکی از عوامل موثر بر تحمل گیاه در مقابل شوری است. غالبا هرچه ریشه گیاه سطحی باشد مقاوت آن در مقابل شوری آب آبیاری افزایش پیدا می‌کند.

خسارت شوری بر زمین‌های کشاورزی

توصیه های مهم در آبیاری با آب شور

  • روش آبیاری قطره ‌ای با توجه به تبخیر حداقلی، روش به نسبت بهتری برای آبیاری گیاه در شرایط شوری به نظر می‌رسد. این روش با حفظ مداوم رطوبت در اطراف ریشه و آبشویی پایدار، اثرات شوری را کاهش می‌دهد. به نسبت سایر روش‌های متداول آبیاری کارشناسان این حوزه روش آبیاری قطره‌ای را برای شرایطی که شوری وجود دارد توصیه می‌کنند.
  • حتی‌الامکان از آبپاش برای اسپری آب شور بر روی محصولات مورد کشت اجتناب کنید، وجود نمک بر روی برگ محصولات امکان سوختن لبه برگ‌ها و آسیب به محصول را فراهم می‌کند.
  • عملیات آبیاری بایستی در پایین‌ترین دمای شبانه روز اتفاق بیافتد تا اثر تبخیر را به حداقل رساند.
  • برای حفظ یکنواختی شوری و اجتناب از تمرکز نقطه‌ای نمک در زمین کشاورزی و خاک، از آبیاری در شرایط بادی و هوای گرم خودداری کنید.
  • دقت کنید که آبیاری در این شرایط باید دقیقا متناسب با نیاز آبی گیاه تنظیم شود.

آبیاری قطره ای با آب شور

اجرای درست روش آبیاری قطره‌ای در شرایطی که خاک و یا آب آبیاری شور باشد، می‌تواند گزینه مناسبی برای حل این مشکل محسوب شود. در اجرای روش آبیاری قطره‌ای در مرحله اول آب توسط قطره چکان‌ها (دریپرها) در دسترس گیاه و منطقه ریشه قرار می‌گیرد و در مرحله دوم قسمتی از این آب توسط گیاه جذب شده و قسمت دیگر با تبخیر از خاک خارج می‌شود. با تکرار عملیات آبیاری، نمک‌های منطقه خیس شده( منطقه ریشه) شسته و خارج می‌شوند و پس از گذشت مدتی نشانه‌های شوری در کناره‌ها و مرز بین گیاهان مطابق تصویر زیر ظاهر می‌شوند. بنابراین روش آبیاری قطره‌ای را می‌توان به عنوان یک روش نسبتا مناسب برای شرایطی که آب و خاک دچار شوری است معرفی و استفاده کرد.

ظاهر شدن علائم شوری بین مرز گیاهان در روش آبیاری قطره ای (تصویر سمت راست)

آستانه تحمل سبزیجات و صیفی‌جات مختلف به شوری آب در آبیاری خاک‌های لومی

محصول

زیان محصول 0%

EC (mS/m)

زیان محصول 10%

EC (mS/m)

زیان محصول 25%

EC (mS/m)

مارچوبه

270-635

اطلاعاتی در دسترس نیست

اطلاعاتی در دسترس نیست

لوبیا

70

100

150

چغندر

270

340

450

کلم بروکلی

180

260

370

کلم

120

190

290

هویج

70

110

190

گل کلم

90-270

اطلاعاتی در دسترس نیست

اطلاعاتی در دسترس نیست

کرفس

120

230

390

خیار

170

220

290

کلم پیچ

270-635

اطلاعاتی در دسترس نیست

اطلاعاتی در دسترس نیست

کاهو

90

140

210

پیاز

80

120

180

نخود فرنگی

90

اطلاعاتی در دسترس نیست

اطلاعاتی در دسترس نیست

سیب زمینی

110

170

250

کدو تنبل

90-270

اطلاعاتی در دسترس نیست

اطلاعاتی در دسترس نیست

تربچه

80

130

210

اسفناج

130

220

350

کدو

210

260

320

ذرت شیرین

110

170

250

گوجه فرنگی

170

230

340

هندوانه

150

240

380


آستانه تحمل برخی از میوه‌ها به شوری آب در آبیاری خاک‌های لومی

محصول

زیان محصول 0%

EC (mS/m)

زیان محصول 10%

EC (mS/m)

زیان محصول 25%

EC (mS/m)

بادام

100

140

190

سیب

اطلاعاتی در دسترس نیست

150

اطلاعاتی در دسترس نیست

زردآلو

110

130

180

آووکادو

90

اطلاعاتی در دسترس نیست

اطلاعاتی در دسترس نیست

شاتوت

100

130

180

نخل خرما

270

450

730

انگور

100

170

270

توت

90-270

اطلاعاتی در دسترس نیست

اطلاعاتی در دسترس نیست

شلیل

90

اطلاعاتی در دسترس نیست

اطلاعاتی در دسترس نیست

زیتون

اطلاعاتی در دسترس نیست

250

اطلاعاتی در دسترس نیست

پرتغال

اطلاعاتی در دسترس نیست

250

اطلاعاتی در دسترس نیست

شفتالو

110

130

180

گلابی

اطلاعاتی در دسترس نیست

150

اطلاعاتی در دسترس نیست

آلو

100

140

190

انار

اطلاعاتی در دسترس نیست

250

اطلاعاتی در دسترس نیست

تمشک

اطلاعاتی در دسترس نیست

90

اطلاعاتی در دسترس نیست

توت فرنگی

70

90

120




отправитель
ارسال کننده محتوا

4 پاسخ

  1. سلام چهار هکتار زمین شور واب هم تلخ وشور باید چکار کنم چی بکارم راهکار چیست

دیدگاهتان را بنویسید

4 پاسخ

  1. سلام چهار هکتار زمین شور واب هم تلخ وشور باید چکار کنم چی بکارم راهکار چیست

دیدگاهتان را بنویسید