25 میلیون تن در سال تولید پنبه (Cotton) به خوبی نشانگر آن است که پنبه یکی از مهمترین محصولات مصرفی غیر غذایی کشاورزی به حساب میآید. الیاف مورد نیاز در 21% از صنایع پوشاک جهان توسط پنبه تامین شده و کشورهایی نظیر هند، چین، آمریکا، پاکستان، ازبکستان، ترکیه و استرالیا از بزرگترین تولیدکنندگان این محصول هستند. نتایج تحقیقات سالهای اخیر مراکز پژوهشی نشان دهنده تاثیر مستقیم روش آبیاری مدرن در افزایش بهرهوری محصول پنبه در جهان است.
شرایط جغرافیایی کشت پنبه
پنبه بیشتر با شرایط آبوهوایی گرم و معتدل سازگاری دارد و تا عرض 43 درجه جغرافیایی مورد کشت قرار میگیرد. پنبه نیاز به یک دوره طولانی بدون سرما دارد، آفتاب زیاد و هوای گرم همراه با بارندگی متوسط و یا آبیاری بین 600 تا 1200 میلیمتر از شرایط اولیه مورد نیاز کشت پنبه است. ایران از لحاظ اقلیمی محیطی مناسب برای کشت پنبه محصوب میشود. کشت پنبه در ایران به ویژه در استان خراسان انجام میشود. اگرچه که میتوان پنبه را به صورت دیم نیز کاشت، اما برای افزایش بهرهوری پنبه و تولید آن، روشهای مختلف آبیاری توسط کشاورزان در سراسر دنیا مورد استفاده قرار میگیرد.
مطابق با آمار، نمودار مساحت زمینهای زیر کشت پنبه در بازه زمانی شصت ساله تغییر چندانی نکردهاند، اما میزان محصول برداشتی از آنها در همین بازه زمانی دارای نرخ افزایشی بوده است که نشاندهنده پاسخ مثبت این محصول نسبت به روشهای آبیاری نوین میباشد.
مراحل و شرایط کاشت پنبه
شرایط ایدهآل برای کاشت پنبه دمای 16 درجهی سانتیگراد در عمق 10 سانتیمتری و در مناطق گرمسیرتر 18 درجه سانتیگراد در عمق 20 سانتیمتر میباشد. دمای مطلوب برای جوانه زدن گیاه از 31 تا 33 درجهی سانتیگراد متغیر است و حداکثر دمای هوای مجاز برای جوانه زنی 40 تا 42 درجه سانتیگراد خواهد بود. در صورت نبود گرمای کافی جوانه زنی با تاخیر صورت پذیرفته و باعث بروز بیماریهای قارچی در گیاه میشود.
فاصله کرتها به طور معمول یک متر در نظر گرفته میشود با این حال نمونههای تحت کشت با فاصله های 0.5 متری هم برداشت محصول موفقیتآمیزی داشتهاند و در بعضی مناطق فاصله 0.76 متری فاصله رایج کرتها میباشد. به طور معمول تراکم بوتهها در هر متر مربع بین 6 تا 20 عدد میباشد. در بیشتر مواقع به منظور زهکشی مناسب و تابش مناسب آفتاب به سطح خاک پنبه در زمینهای تخت و هموار کشت میگردد.
در شرایط مطلوب فرآیند جوانه زدن، رشد جوانه گل، گل دادن، شکفتن گل و در نهایت رسیدن گل، میتواند بازههای زمانی متفاوتی داشته باشد که این بازهی زمانی در آب هوای مناطق گرمسیری که ثبات دمایی بیشتری وجود دارد بین 150 تا 180 روز به طول میانجامد.
- مرحله جوانهزنی بین 30 تا 35 روز به طول میانجامد.
- مرحله شکلگیری گل همراه با ادامه رشد رویشی انجام میپذیرد که از 55 تا 70 روزگی گیاه پس از کاشت بذر جریان دارد.
- گلدهی گیاه همراه با بزرگتر شدن غوزه پنبه ادامه داشته و در روز های بین 100 تا 120 به غوزه ها بلوغ رسیده و مرحله شکفتن گل صورت میپذیرد.
- با توجه به گونه کاشته شده تا 60 درصد گلها در بازه زمانی بین 130 تا 170 و 141 تا 186 به مرحله رسیدن میرسند.
- یکی از شرایط مورد نیاز برای برداشت محصول با کیفیت در مرحله آخر دمای هوای بیش از 24 درجه میباشد.
روشهای آبیاری محصول پنبه
به طور کلی روشها مورد استفاده برای آبیاری پنبه عبارتند از آبیاری غرقابی، آبیاری تحت فشار، آبیاری قطرهای و آبیاری قطرهای زیر سطحی. هرکدام از این روشها دارای مزیتها و معایب خاص خود بوده که با توجه به شرایط حاکم بر زمین کشاورزی، منبع آب در دسترس، آب و هوای حاکم بر منطقه، دسترسی به نیروی انسانی و… کشاورزان با همکاری مشاوران و پیمانکاران و متخصصان حوزه آبیاری اقدام به تهیه و نصب هر یک از این روشها مینمایند.
نیاز آبی پنبه
نیاز آبی پنبه بستگی به عواملی نظیر فصل رشد، آب و هوا، رقم کشت شده و اهداف تولید دارد که بین 700 تا 1200 میلیمتر متغیر است.
طبق تحقیقات صورت پذیرفته استفاده از روشهای آبیاری مکانیزه نظیر آبیاری قطرهای میتواند بهره وری مصرف آب را تا 50 درصد افزایش دهد.
روش آبیاری قطره ای که در شرایط آب و هوایی و مناطق مختلف جغرافیایی بررسی شده میزان مصرف آب را بین 410 تا 720 میلیمتر و در دشتهای مرتفع که میزان تعریق و تبخیر آب بیشتر است به 560 تا 780 میلیمتر میرسد. لازم به توضیح است که میزان مصرف آب ارتباط مستقیمی با راندمان تبخیر و تعرق آب در هر محیط جغرافیایی دارد.
نیاز آبی در مراحل مختلف رشد پنبه
پنبه از جمله محصولات کشاورزی است که در مرحله رویشی نیازمند آب میباشد و نباید در این مرحله اجازه داد گیاه پنبه دچار تنش آبی و کم آبی شود. برخلاف مرحله رویشی، در زمان تشکیل جوانه گل و فرآیند تشکیل غوزه آبیاری بیش از حد موجب ریزش گلهای اولیه و غوزههای جوان میگردد که میبایست، در این مرحله نیز با داشتن برنامه ریزی مناسب آبیاری از بروز تنش آبی جلوگیری کرد. بعد از مرحله گلدهی نیز برای رشد کافی برگها و قسمتهای فیبری گیاه برای آماده شدن محصول برای برداشت نیاز به آبیاری متناسب هست تا باز هم از تنش آبی جلوگیری شود. همانطور که ملاحظه میکنید آبیاری گیاه پنبه نکاتی دارد که با اجرای درست برنامه آبیاری میتوان به افزایش بهره وری و کاهش هر چه بیشتر تنشهای آبی کمک کرد.
نیازهای کود زمین تحت کشت پنبه هم بسته به شرایط زیست محیطی و انتظارات از عملکرد محصول بین 100 تا 180، 20 تا 60 و 50 تا 80 کیلوگرم در هکتار متغیر است.
آبیاری بارانی پنبه
آبیاری بارانی معمولا در مناطقی که دارای خاکهایی با بافت متوسط و درشت است مورد استفاده قرار میگیرد و کشاورزان معمولا در کنار کشت پنبه از سبزیجات به عنوان محصول مکمل استفاده مینمایند.
مزایای آبیاری بارانی پنبه
از جمله مزیتهای این روش برای آبیاری پنبه میتوان به:
- قابل استفاده بودن در زمینها با اشکال مختلف
- آبیاری تاج محصول هنگام آبیاری
- کاهش نیاز به نیروی انسانی
اشاره کرد که بازدهی محصول و میزان مصرف آب را به میزان قابل توجهی بهبود میبخشد. در نتیجه به خوبی میتوان از این سیستم برای آبیاری محصول پنبه در جهت افزایش بهرهوری استفاده نمود.
زمان آبیاری پنبه در آبیاری بارانی
در آبیاری مکانیزه فواصل زمانی زیر مطلوب بوده و از احتمال ایجاد تنش آبی برای گیاه میکاهد.
- خاک شنی – 3 تا 4 روز
- خاک شنی ، ماسه لومی ، لومی – 4 تا 6 روز
- خاک شنی ، رسی – 5 تا 8 روز
لازم به توضیح است که فواصل آبیاری نیز وابسته به ضریب و میزان تبخیر و تعرق آب، جنس خاک و محل کشت محصول است. یکی از معایب آبیاری بارانی تاثیر شرایط جوی بر کیفیت آبیاری میباشد که معمولا این سیستم در شرایط جوی با باد شدید با کاهش کارایی همراه است. در مجموع این روش میتواند جایگزین خوبی برای افزایش بهرهوری و مدیریت آب به نسبت روش غرقابی باشد بخصوص که کشور ما در سالهای آینده با تنشهای آبی بیشتر و کمبود منابع آبی مواجه خواهد بود.
آبیاری قطره ای پنبه
آبیاری قطرهای یکی دیگر از روشهایی است که جهت آبیاری پنبه مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش آبیاری به دلیل سهولت و سرعت بالای اجرا، وجود ملزومات و ابزارهای تولید شده با کیفیت خوب و کم بودن هزینههای تعمیر و نگهداری، هزینهها در قیاس با سیستم زیر سطحی اقتصادیتر میباشند. نوار تیپ به دلیل عدم شکنندگی و مقاومت در برابر فشار بالا آب میتواند جایگزین مناسبی برای لوله های PVC در سیستمهای آبیاری تحت فشار باشد.
آبیاری قطرهای با استفاده از میزان مشخص آبیاری در دورههای رشدی گیاه، از ایجاد تنش جلوگیری میکند.
- قبل از شکوفه – ¾ – 1 اینچ در هفته
- شکوفه دهی – 1 تا 2 اینچ در هفته
- گل دهی برای اولین بار – 0/75 اینچ در هر هفته
این میزان بسته به بافت خاک، پتانسیل نفوذپذیری، میزان تبخیر و تعرق، شرایط محصول و… متفاوت خواهد بود.
افزایش و کاهش نرخ آبیاری در خاکهای شنی، بارش همراه با ایجاد روانآب، پیش بینی خشکی و گرمی هوا (تیر، مرداد، شهریور) که باعث سریع پژمرده شدن در زمان شکوفهدهی میشود هم از عوامل مهم در مدیریت آبیاری زمین مزروعی میباشد.
اجزای سیستم آبیاری قطره ای پنبه
یک سیستم آبیاری قطره ای پنبه از اجزای زیر تشکیل شده است:
- واحد پمپ
- سر کنترل
- خطوط اصلی و فرعی و جانبی
- قطره چکان یا نوار تیپ
آبیاری قطره ای زیر سطحی پنبه
آبیاری قطره ای زیرسطحی که به اختصار SDI (Subsurface Drip Irrigation) نامیده میشود یکی از روشهای آبیاری محصولات کشاورزی است که در مقایسه با سایر روشهای آبیاری مزیتهای زیادی دارد. استفاده از این روش باعث کاهش تعداد نیروی انسانی مورد نیاز در زمین کشت شده و همچنین سطح خشک خاک باعث کاهش بیماری و کنترل علفهای هرز در آن میشود. از طرفی در این روش میتوان به صورت تخصصیتر برنامه تامین آب و مواد مغذی مورد نیاز خاک و گیاه را برنامهریزی نمود.
آبیاری قطره ای زیر سطحی معمولا به صورت یک سیستم دائمی شناخته شده و به همین دلیل طراحی و اجرای آن مستلزم دقت زیاد است تا در زمان بهرهبرداری کود و مواد شیمیایی به صورت یک نواخت و کارآمد در شبکه توزیع اعمال شوند. به یاد داشته باشید که قبل از طراحی سیستم آبیاری زیر سطحی باید محل مورد نظر از لحاظ تامین آب با کیفیت و توپوگرافی زمین مورد بررسی قرار گیرد.
کیفیت آب آبیاری
به طور کلی کیفیت آب را در آبیاری قطره ای زیر سطحی از دو جنبه مختلف مورد برسی قرار میگیرد. اولین مورد تأثیر کیفیت آب آبیاری بر محصول و دومین مورد دغدغه مربوط به شستشوی سیستم است. در مناطق مرطوب به دلیل عدم تجمع مواد معدنی نظیر نمک در اطراف ریشه تماس آب آبیاری با ریشه مشکلی ایجاد نمیکند که در نتیجه در این مناطق معیارهای مربوط به عامل اول یعنی تأثیر کیفیت آب در محصول اهمیت بیشتری مییابد که کیفیت آب مشخص کننده الزامات سیستمهای فیلتراسیون برای مراقبت از محصول است.
طراحی سیستم آبیاری زیر سطحی
با توجه به این که ممکن است از سیستم آبیاری زیر سطحی برای آبیاری بیش از یک محصول استفاده شود باید برای بیشترین تقاضای آب طراحی شود. عواملی مانند شرایط آب و هوایی، نوع محصول و نوع خاک در طراحی منابع آبی تاثیرگذار خواهند بود.
1-شرایط آب و هوایی: در مناطق مرطوب به دلیل کاهش میزان تبخیر و تعرق میزان آب کمتری به نسبت مناطق خشک مورد نیاز است. عوامل دیگری مانند دما، نور خورشید و باد بر تبخیر و تعرق خاک اثرگذارند اما در آبیاری زیر سطحی تبخیر آب بسیار ناچیز بوده زیرا سطح خاک معمولا مرطوب نیست.
2-محصول: مهمترین قسمت در طراحی سیستم آبیاری نوع محصول زیر کشت است که با در نظر گرفتن بیشترین نیاز آبی محصول طی دوره های مختلف رشد گیاه اندازهگیری میشود. همچنان که بارش باران میتواند به عنوان منبع آبی که قسمتی از آب مورد نیاز گیاه را تامین کرده و در نقش یک مکمل برای سیستم آبیاری عمل کند اما در محاسبات آب مورد نیاز محصول در نظر گرفته نمی شود چرا که احتمال محقق نشدن بارش باران وجود دارد. بنابراین از بارش باران در زمان محاسبه آب مورد نیاز چشم پوشی می شود. همچنین دبی آب به همراه فشار توصیه شده درون سیستم آبیاری و نیز راندمان عملکردی قطره چکان ها برای محاسبه مد نظر قرار میگیرد.
3-خاک: ویژگیهایی نظیر بافت و جنس خاک و نیز سرعت نفوذ آب در آن میتواند در طراحی سیستم آبیاری زیر سطحی اثرگذار باشد. خطوط قطره ای در خاک ماسهای باید با فاصله بیشتری تعبیه شوند زیرا پخش جانبی آب از خطوط قطرهای نسبت به خاک با بافت ظریف تر، کمتر خواهد بود. به طور کلی عمق خطوط قطرهای باید در خاکهای با بافت درشت کمتر و در بافتهای ریز بیشتر باشد.
اقتضائات مدیریتی در سیستم آبیاری زیر سطحی
در هنگام طراحی آبیاری زیر سطحی، سیستم برای استفاده در یک بازهی زمانی بلند مدت تعریف میشود، بنابراین میبایست همه محصولاتی که در برنامه 10 تا 15 سال آینده امکان کشت دارند را مد نظر قرار داد. چند سوال اساسی در حوزه مدیریت و بهره برداری وجود دارند که حتما باید پرسیده شوند 1) آیا در فصل کشت کل مزرعه زیر کشت یک محصول قرار میگیرد یا با تقسیمبندی مزرعه چند محصول در کنار هم کاشت شوند؟ 2) آیا هر ساله یک محصول زیر کشت قرار میگیرد یا نوع محصول به صورت متناوب است و هر ساله تغییر میکند؟ 3) آیا هزینههای تعمیر و نگهداری نسبت به سایر سیستمها دارای مزیت و صرفه اقتصادی است و از نظر زمانی برای ما صرفه جویی به همراه دارد یا خیر؟
چند نکته مهم در آبیاری محصول پنبه
- ظرفیت سیستم و مدت زمان مورد نیاز برای آبیاری را مشخص کنید.
- در برنامه ریزی آبیاری بارندگی معنیدار باید بیشتر از 0/2-0/3 اینچ باشد تا در برنامه ریزی آبیاری تغییرات لازم لحاظ شود.
- میزان نفوذپذیری خاک، شیب زمین و احتمال ایجاد روانآب را در برنامهی آبیاری خود مد نظر قرار دهید.
- خشکسالی کوتاه مدت یا بیآبی میتواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر عملکرد محصول داشته باشد.
4 پاسخ
سلام و احترام عرض میکنیم. من میخواهم که در یک هکتار برای نبات پنبه سستم قطره یی اپلای کنیم ما باید چه کنیم و چه رقم زمین را جور می کنیم و چه رقم سستم را در زمین اپلای کنیم و چه رقم اب را محاسبه کنیم. خاک من ریګی و جغلزار است سطح طبقه یی زمین یا هورایزون ای که است ریګی و جغلزار است و طبقه بعدی ګچی است و همچنان اب از چاها تهیه میشود و اندازه اب دو انچ است.
سلام. لطفا با شماره 02142407000 در ارتباط باشید. همکاران بخش فروش شما را راهنمایی خواهند کرد.
سلام خسته نباشید یک سوال داشتم اگه من ۵ کیلو بذر پنبه را در زمینی به مساحت ۱۲۰۰ متر بکارم؟ چند کیلو بهم پنبه میدهه ؟ لطفا به طور میانگین بگین ممنون میشم اسمه بذر پنبه ام گلستان هست باتشکر