مساله آبیاری محصولات از جمله گوجه‌فرنگی یکی از مهمترین دغدغه‌های کشاورزان محسوب می‌شود که نه تنها میتوان با مدیریت صحیح آبیاری، تولید متوسط را افزایش داد بلکه از ضرر و زیان‌های احتمالی هم جلوگیری کرد. برای داشتن یک برنامه آبیاری مناسب گوجه فرنگی بایستی در خصوص روش‌های ممکن آبیاری از قبیل: روش آبیاری تحت فشار، آبیاری قطره‌ای، آبیاری بارانی و نیز نیاز آبی و آبیاری، شرایط آب و هوایی منطقه، خاک، ریشه و... اطلاعات کافی داشت. بر اساس مطالعات صورت گرفته در ایالات متحده آمریکا، نتایج نشان دهنده این مهم هستند که وجود برنامه آبیاری مناسب، باعث افزایش متوسط سالانه محصول گوجه‌فرنگی حداقل به مقدار 60 تا 81 درصد می‌شود. این در حالی است که کیفیت گوجه‌فرنگی پرورش داده شده نیز در این حالت بسیار بالاتر بوده و تلفات ناشی از خشکسالی را نیز تقریبا از بین می‌برد. 
گیاه گوجه فرنگی
تاثیر ریشه گوجه فرنگی بر نیاز آبی و آبیاری محصول
بوته گوجه‌فرنگی به‌نسبت دارای ریشه عمیق و تراکم ریشه‌ای قابل توجهی است، که تا عمق تقریبا 120 سانتیمتری نیز می‌تواند پیش‌روی کند. عمق ریشه‌زایی واقعی بسته به شرایط خاک و اقدامات خاک‌ورزی می‌تواند متفاوت باشد. با این وجود عمق ریشه‌زایی موثر عموما 30 الی 45 سانتیمتر و تقریبا نیمی از ریشه از 15 سانتیمتر فراتر نمی‌رود. توجه به ریشه و ریشه‌زایی موثر از این جهت مهم و حیاتی است که نباید اجازه داد تا گیاه تنش آبی را تجربه کند. تنش آبی در گوجه فرنگی منجر به ریختن گل و میوه‌های جوان شده و در نهایت خشک شدن گیاه را در پی دارد.
برای آبیاری گیاه گوجه‌فرنگی ممکن است چندین روش آبیاری وجود داشته باشد، که در نهایت انتخاب هر کدام از این روش‌ها به موارد زیر بستگی خواهد داشت:
- در دسترس بودن تجهیزات مورد نیاز
- اندازه و شکل زمین کشاورزی و باغ
- مقدار و کیفیت آب موجود و در دسترس
- نیروی انسانی مورد نیاز و در دسترس
- هزینه انرژی
- مقدار کل هزینه مورد نظر
آبیاری تحت فشار گیاه گوجه فرنگی
این سیستم آبیاری بارانی شامل: دوار مرکزی (سنتر پیوت)، ویل‌مو (غلطان)، تفنگ‌های آبپاش (تراولینگ گان)، کلاسیک ثابت و... می‌باشند که هر کدام از این سیستم‌ها در صورت استفاده صحیح می‌توانند رضایت‌بخش باشند. از این رو برای انتخاب روش آبیاری گوجه‌فرنگی بایستی به مواردی از قبیل هزینه اجرا، هزینه سوخت، نیروی کار در دسترس و... توجه کرد. هر سیستم تحت فشار مورد استفاده برای محصول گوجه‌فرنگی باید حداقل توان تحویل 25 میلیمتر آب را در هر 4 روز یکبار داشته باشد تا علاوه بر تامین نیاز آبی گیاه، بتوان گیاه را از استرس آبی در هر شرایطی در امان نگاه داشت. علاوه بر این تحویل آب باید به آهستگی و به اندازه باشد تا از ریزش گیاه جلوگیری شود.
آبیاری بارانی گیاه گوجه فرنگی
آبیاری قطره‌ای گیاه گوجه فرنگی
امروزه سیستم آبیاری قطره‌ای به یک روش استاندارد برای تولید محصول گوجه فرنگی تبدیل شده است. البته میتوان از مالچ پلاستیکی برای تکمیل روش آبیاری قطره‌ای استفاده کرد. اما کارشناسان حوزه آبیاری توصیه می‌کنند برای افزایش بهره‌وری در آبیاری از مالچ پلاستیکی استفاده شود. یکی از مهمترین مزیت‌های استفاده از آبیاری قطره‌ای مصرف آب کمتر و بهره‌وری بیشتر این روش است. مطالعات انجام شده در این حوزه نشان می‌دهد که سبزیجاتی که توسط سیستم آبیاری قطره‌ای آبیاری شده‌اند، 40 درصد آب کمتری را مصرف کرده‌اند. هم‌چنین وجود مطالعات گسترده‌ای حاکی از افزایش قابل توجه عملکرد آبیاری قطره‌ای با مالچ پلاستیکی در مقایسه با روش آبیاری تحت فشار در خصوص محصول گوجه‌فرنگی وجود دارد.
آبیاری قطره‌ای گیاه گوجه فرنگی
لوله‌ها و قطره چکان‌های استفاده شده در روش آبیاری قطره‌ای، در ضخامت‌ها و دبی‌های متفاوتی تولید و به بازار عرضه میشوند. لوله‌ها از 3 میلیمتر تا 25 میلیمتر و قطره چکان‌ها در مدل‌های تنظیمی، pc و پرسی که با دبی‌های2، 4 و 8 لیتر در بازار موجود می‌باشند. نکته مهم در این خصوص استفاده از یک سیستم فیلتراسیون استاندارد می‌باشد که سیستم را از بابت گرفتگی قطره چکان‌ها تضمین کند.
نحوه برطرف کردن گرفتگی سیستم آبیاری قطره ای
برنامه ریزی آبیاری، نیاز آبی و آبیاری گیاه گوجه فرنگی
به هنگام آبیاری محصول گوجه فرنگی بایستی به نرخ تبخیر و تعرق گیاه توجه داشت. عواملی که بر تبخیر و تعرق گیاه تاثیر می‌گذارند عبارتند از: مرحله رشد گیاه، دما، رطوبت نسبی، تابش خورشید، سرعت باد و فاصله بین گیاهان. بهترین زمان برای آبیاری گیاه گوجه‌فرنگی به جهت کاهش اثرات تبخیر و تعریق، در اوایل صبح توصیه می‌شود. دقت کنید که آبیاری شبانه نمی‌تواند ایده خوبی برای آبیاری گوجه‌فرنگی باشد. آبیاری شبانه و شاخ و برگ مرطوب، ممکن است منجر به بروز برخی از بیماری‌ها در گیاه شوند. سعی کنید حدالامکان از آبیاری در میانه روز (ظهرها) اجتناب کنید تا تاثیرات تبخیر و تعرق نیز به حداقل رسد.
بیماری های گیاه گوجه فرنگیبه‌هنگام کاشت محصول باید بلافاصله 6 تا 7 میلیمتر آبیاری شده تا از رطوبت کافی خاک اطمینان حاصل شود. پس از به وجود آمدن ریشه، رطوبت خاک حداقل بایستی تا عمق 30 سانتیمتری تامین شود. عموما خاکهای شنی دارای ظرفیت حفظ رطوبت پایین و در حدود 21 تا 30 میلیمتر در هر 30 سانتیمتر خاک را دارند و این درحالی است که خاکهای رسی قابیلت حفظ رطوبت تا 45 تا 51 میلیمتر در هر 30 سانتیمتر خاک را هم دارند. پرورش دهندگان نباید اجازه دهند تا رطوبت خاک به زیر 50 درصد کاهش پیدا کند. توجه کنید که در هر مرتبه آبیاری لازم است تا بین 10 - 20 درصد حجم آبیاری را افزایش داده تا تاثیر تبخیر و تعرق را جبران کنید. نیاز آبی محصول به شدت به تبخیر و تعرق وابسته است. بطور کلی در حالت آبیاری تحت فشار محصول در اوج نیاز آبی در خاکهای شنی 2 تا 3 مرتبه در هفته برابر 15 میلیمتر و در خاکهای رسی حدود 30 تا 31 میلیمتر هر 5 روز یکبار نیاز به آبیاری دارند. به طور کلی بر پایه مقالات منتشر شده در وب سایت دانشکاه ایالتی اوهایو، محصول گوجه‌فرنگی در باغ بین 1 تا 1.5 اینچ آب در هفته نیاز دارد.
نیاز آبی روزانه محصول گوجه فرنگی
توصیه‌های کاربردی در خصوص آبیاری گوجه فرنگی
- آبیاری را فقط هنگامی انجام دهید که نیاز است، زیرا آبیاری بیش از حد می‌تواند مضر باشد. در این حالت نه تنها شما آب را هدر می‌دهید، بلکه غرقابی شدن زمین باعث جلوگیری از رسیدن هوای مورد نیاز به ریشه می‌شود.
- توجه به این نکته حائز اهمیت است که آبیاری زمین می‌تواند منجر به خنک شدن زمین کشاورزی بین 2 تا 5 درجه سانتیگراد شود، این عمل به خصوص در حالتی که آب آبیاری خنک باشد بیشتر ملموس خواهد بود. این خنک شدن زمین شاید در تابستان عملی مفید تلقی شود، اما باید دقت کرد که در اوایل فصل و در حالتی که دمای خاک 15 درجه سانتیگراد و یا پایین‌تر باشد بایستی احتیاط کرد، زیرا خاک خنک و دمای پایین، رشد محصول را کند می‌سازد.
ویدیو آموزشی زیر اطلاعات مفیدی را در خصوص آبیاری گوجه فرنگی در اختیارتان قرار می‌دهد:
نکات طلایی برای آبیاری گوجه فرنگی