پیاز از جمله گیاهان بومی آسیاست که دارای مقاومت نسبی به سرما بوده و در دمای 12 الی 25 درجه قابلیت رشد دارد. پیازها انواع، طعم‌ها و رنگ‌ها متفاوتی دارند اما آنچه که در رشد تمامی ارقام آن حائز اهمین است، آبیاری پیاز و روش‌های آبیاری آن است. آبیاری نقش اساسی در رشد و پرورش غده‌های پیاز دارد. آبیاری مناسب سبب افزایش رشد غده‌ها و بهبود عملکرد محصول در هر هکتار می‌شود. پس توجه ویژه به مرحله آبیاری پیاز می‌تواند علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب، به لحاظ اقتصادی نیز اثربخش باشد.
در این مقاله بهترین روش آبیاری پیاز را به تفصیل بررسی خواهیم پرداخت.
نیاز آبی پیاز چقدر است؟
میزان آبیاری محصولات باید منعکس کننده مصرف آب محصول باشد، بنابراین برای بهینه‌سازی راندمان آبیاری، برنامه‌ریزی زمان و مقدار آب مصرفی مهم است. پیاز نیز از این قاعده مستثنی نیست. مقدار آب مورد نیاز پیاز به فصل رشد، نوع خاک، روش آبیاری و سن محصول بستگی دارد. پیاز دارای ریشه‌های کم عمق است به طوری که 90% ریشه‌ها در فاصله 30 سانتی‌متری از سطح خاک قرار دارند. به همین منظور، برای حفظ رطوبت مطلوب خاک جهت رشد مناسب و بزرگ شدن غده پیاز، آبیاری سبک و مکرر توصیه می‌شود.
تعداد دفعات آبیاری پیاز
به عنوان یک قانون عمومی می‌توان بیان داشت پس از یک آبیاری کامل بعد از کاشت نشا، سه روز پس از نشاء زدن و متعاقبا با فاصله 10-7 روز (بسته به میزان رطوبت خاک) آبیاری انجام شود. زمانی که گیاهان کوچک هستند باید از آبیاری‌های سبک و مکرر استفاده کرد تا خروج نیتروژن از ناحیه ریشه به حداقل برسد. با افزایش اندازه گیاهان و توسعه ریشه‌ها، مقدار آب مصرفی افزایش پیدا می‌کند. پیاز ممکن است در طول تابستان، 0.15 تا 0.25 اینچ آب در روز مصرف کند، بنابراین ممکن است هر 5 تا 10 روز یکبار نیاز به آبیاری داشته باشد. این در حالیست که آبیاری در ماه‌های مرداد و شهریور بیشتر خواهد بود.
آبیاری بیش از حد نیز می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات مختلف برای پیاز شود. از مهم‌ترین معایب آبیاری بیش از حد پیاز می‌توان به ترک‌خوردگی فلس‌ها بیرونی پیاز اشاره کرد. برای جلوگیری از این مشکل باید در صورت مشاهده زردی رنگ برگ‌ها، آبیاری را کاهش داد. به طور کلی پیاز زمستانه (پیاز رونده) 10 تا 12 بار و پیاز بهاره به 12 تا 15 بار آبیاری نیاز دارد.
زمانی که گیاه به مرحله بلوغ می‌رسد (10-15 روز قبل از برداشت) آبیاری متوقف می‌شود. این کار از بروز پوسیدگی در حین ذخیره‌سازی غده جلوگیری کرده و سبب سهولت برداشت می‌گردد.
چه نوع خاکی برای پیاز مناسب است؟
نوع خاک معمولا بر مقدار کل آب مورد نیاز در طول فصل رشد تاثیر نمی‌گذارد، اما تعداد دفعات مصرف آب را تعیین می‌کند. حفظ رطوبت در نزدیکی سطح خاک برای ایجاد ریشه‌های خوب مهم است. خاک‌های سبک‌تر به تعداد آبیاری بیشتر با میزان آب کمتر نیاز دارد؛ در صورتی که خاک‌های سنگین‌تر به دفعات آبیاری کمتر و مقدار بیشتری آب نیاز دارند. لازم به ذکر است که خاک‌های شنی نسبت به خاک‌های لومی به آب بیشتری نیاز دارند. پیاز در خاک‌های رسی به خوبی رشد نمی‌کند چرا که این نوع خاک رطوبت بیش از حدی را در خود حفظ می‌کند.
انواع روش‌های آبیاری پیاز
آبیاری قطره ای پیاز
به طور کلی آبیاری قطره‌ای بیشترین راندمان را در بین روش‌های متداول آبیاری دارد. بهترین روش آبیاری برای پیاز نیز آبیاری قطره‌ای محسوب می‌شود، چرا که علاوه بر افزایش راندمان آبیاری، سبب حفظ کیفیت مطلوب محصول می‌گردد. از آنجایی که پیازها به دلیل ریشه سطحی، در خاک‌های مرطوب عملکرد بهتری دارند، باید آبیاری توسط سیستم قطره‌ای به صورت یکنواخت صورت گیرد. سیستم قطره ای با کمک نوارهای آبیاری یا قطره‌چکان‌ها، آبیاری را درست در ناحیه ریشه انجام می‌دهد. این کار سبب می‌شود تا با هدایت دقیق‌تر آب، علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب، از ایجاد رواناب جلوگیری کرده، انتقال عوامل بیماری‌زا را کاهش داده و مانع از رشد علف‌های هرز شود. در ادامه به بررسی مزایا و معای آبیاری قطره پیاز می‌پردازیم.
مزایای آبیاری قطره ای پیاز
علاوه بر آنچه که در بالا ذکر شد، در رابطه با مزایای آبیاری قطره ای پیاز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1) آبیاری قطره‌ای پیاز رطوبت مطلوب خاک را حفظ می‌کند: حفظ رطوبت مطلوب خاک با آبیاری قطره ای مزایای متعددی دارد. این روش رشد بیش از حد ریشه را به حداقل رسانده و خطر پوسیدگی و شکافتن غده پیاز را کاهش می‌دهد.
2) هدر رفت کود و مواد مغذی را کاهش می‌دهد: پیازها دارای سیستم ریشه‌ای کم عمق هستند، بنابراین کودهایی که در ابتدای فصل استفاده می‌شوند در نهایت توسط بارندگی‌ها شسته شده و مواد مغذی از دسترس محصول خارج می‌شوند. کودآبیاری انجام شده توسط آبیاری قطره ای، به صورت مداوم کود و مواد مغذی را در ناحیه ریشه گیاه قرار داده و از هدر رفت آن جلوگیری می‌کند.
3) احتمال بروز بیماری‌های پیاز را کاهش می‌دهد: همانطور که بالاتر گفته شد، در آبیاری قطره ای، آب مستقیما به ریشه پیاز هدایت شده و بر خلاف سیستم‌های آبیاری بارانی، آب بر روی برگ‌ها پاشیده نمی‌شود. رطوبت کمتر در برگ‌ها به طور قابل توجهی بیماری‌های پیاز مانند سفیدک یا پوسیدگی پیاز را کاهش می‌دهد، بنابراین ضایعات محصول را به حداقل رسانده و سبب افزایش راندمان تولید تا 40% می‌شود.
4) فرآیند کوددهی موثر را بهبود میبخشد: پیاز برای رشد به مواد معدنی محلول، به ویژه فسفر نیاز دارد که تحرک کمی در خاک دارد. این بدان معناست که آبیاری قطره‌ای تنها گزینه‌ای است که می‌تواند برای اعمال دوزهای کوچک و ثابت از مواد مغذی معدنی و کودها، جهت افزایش میزان جذب در ناحیه ریشه، استفاده شود.
معایب آبیاری قطره ای پیاز
اگرچه که آبیاری قطره‌ای، سیستم بسیار کارآمدی برای آبیاری محصولات محسوب می‌شود، اما در عین حال معایبی نیز دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
1) هزینه اولیه نصب سیستم آبیاری قطره ای، نسبت به سایر روش‌های آبیاری بالاتر بوده و ممکن است برای بسیاری از کشاورزان قابل استفاده نباشد. البته باید در نظر داشت این هزینه اولیه پس از مدتی با کمک افزایش راندمان آبیاری و کاهش هدر رفت آب، جبران می‌شود.
2) از دیگر مشکلات رایج در سیستم‌های قطره‌ای، گرفتگی قطره‌چکان یا نوارهای تیپ، و مسدود شدن خروجی آبیاری است که ممکن است مشکلاتی را برای کشاورزان ایجاد نماید. برای رفع گرفتگی قطره‌چکان‌ها، روش‌ها مختلفی پیشنهاد می‌شود که در مقاله چگونه گرفتگی قطره‌چکان‌ها را رفع کنیم؟ بررسی شده است.
آبیاری بارانی پیاز
آبیاری بارانی آب را توسط آبپاش‌ها بر روی محصولات پاشیده که در مقایسه با روش آبیاری قطره‌ای برای تولید پیاز سود کمتری دارد. آبپاش‌ها آب را روی برگ‌های پیاز می‌پاشند و خطر ابتلا به بیماری‌های قارچی و باکتریایی را افزایش می‌دهند و در عین حال بازارپسندی محصول را نیز کاهش می‌دهند. آبیاری بارانی همچنین خاک اطراف بوته را خیس کرده و محیطی ایده‌آل برای جوانه زدن بذر علف‌های هرز فراهم می‌کند. این روش مجموعا هزینه‌های تولید پیاز را در مقایسه با آبیاری قطره ای افزایش می‌دهد. اگرچه که باید در نظر داشت سیستم آبیاری بارانی نسبت به روش‌های سنتی آبیاری مثل روش جویچه‌ای یا غرقابی عملکرد بسیار بهتری دارد.
3 توصیه کاربردی برای کشت پیاز
1) انتخاب بذر مناسب: در انتخاب بذر و رقم مناسب پیاز باید موارد زیر در نظر گرفته شوند:
- درجه روز رشد (12 ساعت نور روز برای پیازهای روز کوتاه و 16 ساعت نور روز برای پیازهای روز بلند).
- نوع بازارپسندی: پیاز سفید، قرمز، زرد
- بذر مقاوم در برابر آفات و بیماری‌ها
- بذرهای کوتینگ شده (بذر پوشش دار) جهت افزایش یکنواختی کاشت
2) آبیاری مناسب در مرحله تشکیل پیاز: حفظ رطوبت مناسب خاک در مرحله ایجاد هشتمین برگ، زمانی که تشکیل پیاز شروع می‌شود، مهم است. آبیاری کافی و نظارت صحیح بر آن در این مرحله منجر به افزایش بازدهی و افزایش کیفیت محصول خواهد شد.
3) کوددهی مناسب: بهترین روش برای کوددهی پیاز (با توجه به ریشه‌های کم عمق این گیاه) کود آبیاری توسط سیستم قطره‌ای است. بیشتر کودهای مورد نیاز پیاز را می‌توان از طریق سیستم قطره ای اعمال نمود. البته باید در نظر داشت که یکنواختی سیستم باید بالای 80٪ باشد.
